Χρηματοδότηση νεοφυούς επιχείρησης (startup). Τι και Πως?
Απαντήσεις στο ερώτημα πως μπορεί να χρηματοδοτηθεί μια startup
Γράφει το μέλος του ΚΕΜΕΛ Αναστασία Αυγερινού.
Περιεχόμενα
1. Σε τι αναφερόμαστε με τον όρο start up;
2. Σε τι αναφερόμαστε με τον όρο χρηματοδότηση;
3. Γιατί χρειάζεται να αναζητήσει μια start up χρηματοδότηση;
6. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
1. Σε τι αναφερόμαστε με τον όρο startup;
Ένας από τους ορισμούς έχει αναπτύξει ο Steve Blank, που θεωρείται εξειδικευμένος σε θέματα νεοφυών επιχειρήσεων (startup), έχει ως εξής:
«μια startup (νεοφυής επιχείρηση) είναι ένας προσωρινός οργανισμός, ο οποίος σχηματίζεται προκειμένου να αναζητήσει ένα βιώσιμο, επαναλαμβανόμενο και επεκτάσιμο επιχειρηματικό μοντέλο». Με τον ορισμό αυτό διαφοροποιούνται οι start up από τις λειτουργούσες επιχειρήσεις, καθόσον αυτές έχουν αποφασίσει το επιχειρηματικό τους μοντέλο και εκτελούν/υλοποιούν το επιχειρηματικό τους σχέδιο.
Αυτή δεν είναι η μόνη διαφορά. Πολλές επιχειρήσεις βρίσκονται στο στάδιο της εκκίνησης τους, αλλά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν startup.
Η startup είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη επιχείρηση, που προσφέρει προϊόντα ή υπηρεσιες ή διαδικασίες διαφοροποιημένα από τα ήδη υπάρχοντα ή εντελώς νέα/καινοτόμα, που λύνουν ένα πρόβλημα ή καλύπτουν μια έλλειψη των πελατών/στόχων με τρόπο που αυτοί πείθονται να πληρώσουν στην τιμή που προσφέρονται για να τα αποκτήσουν. Δημιουργεί με το προϊόν, την υπηρεσία ή τη διαδικασία της μια νέα αγορά ή διαφοροποιεί ένα μέρος της αγοράς που κινείται. Δηλαδή εισάγει κάτι πρωτότυπο σχετιζόμενο προφανώς με την τεχνολογία και την εξέλιξή της και άρα δημιουργεί έλξη σε επενδυτές για να χρηματοδοτήσουν ή/και να εξαγοράσουν την επιχείρηση, προσδοκώντας σε κέρδος.
Άλλη διαφορά με τις λειτουργούσες επιχειρήσεις σχετίζεται με το ανθρώπινο δυναμικό που ιδρύει ή/και στελεχώνει μια start up, καθόσον είναι κυρίως υψηλού μορφωτικού επιπέδου και δεξιοτήτων.
Από την περιγραφή γίνεται κατανοητό ότι υπάρχουν και αυξημένοι επιχειρηματικοί κίνδυνοι.
Οι στατιστικές καταδεικνύουν ότι 1 στις 10 starup επιτυγχάνει και επιβιώνει.
2. Σε τι αναφερόμαστε με τον όρο χρηματοδότηση;
Ερμηνεύοντας τον αγγλοσαξωνικό όρο (financing) χρηματοδότηση είναι το σύνολο των ενεργειών που αποσκοπούν στην προμήθεια/παροχή χρηματικών πόρων, κεφαλαίων.
Δηλαδή είναι η μεταφορά κεφαλαίων/χρηματικών πόρων από κάποιον που έχει πλεόνασμα αυτών σε κάποιον που έχει έλλειμμα αυτών, γιατί ο τελευταίος τα χρειάζεται για κάποιο σκοπό.
Η μεταφορά αυτή μπορεί να γίνει απευθείας μεταξύ όσων έχουν προς αυτούς που δεν έχουν, αναλαμβάνοντας ανάλογους οικονομικούς κινδύνους.
Θεσμικά όμως τον «μετασχηματισμό» αυτό τον έχουν αναλάβει φορείς όπως τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, το χρηματιστήριο, τα επιχειρηματικά κεφάλαια και άλλοι, είτε του Ιδιωτικού τομέα της Οικονομίας είτε του Δημόσιου τομέα της Οικονομίας.
Οι διάφορες μορφές χρηματοδότησης που παρέχονται :
- από φορείς που δεν ελέγχονται αμέσως ή εμμέσως από το Κράτος συγκαταλέγονται στον όρο Ιδιωτική Χρηματοδότηση,
- από το κράτος ή φορείς που ελέγχονται αμέσως ή εμμέσως από το Κράτος συγκαταλέγονται στον όρο Δημόσια Χρηματοδότηση. Η δημόσια χρηματοδότηση παρέχεται από κρατικούς πόρους είτε ως κρατική δαπάνη (π.χ. επιχορήγηση) είτε ως μείωση εσόδων του κράτους (π.χ. φορολογικές απαλλαγές) μέσω προγραμμάτων κρατικών ενισχύσεων (π.χ. ΕΣΠΑ, ΠΕΠ, Αναπτυξιακός Νόμος)
Τα χρηματοδοτικά προϊόντα/εργαλεία απαντώνται είτε στη συμβατική τους μορφή, δηλαδή προϊόντα/εργαλεία τα οποία θωρακίζονται από θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο όπως:
- οι χρηματοδοτήσεις/δάνεια των τραπεζών, η χρηματοδοτική μίσθωση (leasing), η πρακτόρευση απαιτήσεων (factoring), οι εγγυητικές επιστολές (letters of credit). (βλ. www.hba.gr)
- τα κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (venture capital) (βλ. https://www.hvca.gr, https://equifund.gr, https://taneo.gr)
- τα κεφάλαια που αντλούνται από το χρηματιστήριο(βλ. https://www.athexgroup.gr, http://www.hcmc.gr/)
- τα ποσά που αντλούνται από τον πληθοδανεισμό/συμμετοχική χρηματοδότηση (crowdfunding)
- μικροπιστώσεις (microfinance)
- επιχειρηματικοί άγγελοι (business angels) (βλ. http://www.heban.gr, https://www.adrionban.gr, http://www.businessangelsgreece.gr)
- τα ποσά που εισφέρει στην επιχείρηση ο επιχειρηματίας και οι συνεταίροι του και αποτελούν το (μετοχικό) κεφάλαιο της επιχείρησης
είτε ως εναλλακτικά χρηματοδοτικά προϊόντα, για τα οποία ή δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο ή δεν υπάρχει οργανωμένη αγορά που τα χορηγεί ή λειτουργούν περιστασιακά και ως λύσεις έκτακτες και βραχυχρόνιες όπως:
- τα κεφάλαια με την μορφή δανείων ή δωρεών της οικογένειας, συγγενών, φίλων, υποστηρικτών (με τον αγγλοσαξωνικό όρο 3F, Family, Friends, Fans),
- βραβεία Επιχειρηματικότητας, Καινοτομίας
- τα κεφάλαια που δεν χορηγούνται μεν ως ρευστό χρήμα, αλλά εξοικονομούνται, δεν δαπανώνται από την επιχείρηση με τα παρακάτω μέσα:
- Φιλοξενία σε θερμοκοιτίδες (incubators)
- Συμμετοχή σε clusters
- Ετεροχρονισμός ταμειακών ροών (διαχείριση πιστώσεων και πληρωμών)
3. Γιατί χρειάζεται να αναζητήσει μια startup χρηματοδότηση;
Τα στοιχεία που παρουσιάζει το διάγραμμα της C.B. Insights δείχνουν ότι ο δεύτερος ιεραρχικά λόγος που αποτυγχάνει μια startup είναι η έλλειψη κεφαλαίων (run out of cash).
Μια διαφορετική απεικόνιση παρουσιάζει το διάγραμμα της πορείας των εσόδων μιας start up, στο οποίο φαίνεται ότι τα πρώτα 3 χρόνια η start up δεν έχει έσοδα ή τουλάχιστον έσοδα σε σημείο που να καλύπτουν τα κενά ρευστότητας. Η ονομαζόμενη «κοιλάδα θανάτου»:
Η προσφυγή σε «χρηματοδοτικά προϊόντα και εργαλεία» είναι επιβεβλημένη και αναπόφευκτη.
4. Ποια είναι τα στάδια του κύκλου ζωής μιας πετυχημένης startup και ποιες οι χρηματοδοτικές δυνατότητές της σε κάθε στάδιο;
Η επιχειρηματικότητα προσομοιάζει με ένα ταξίδι προς την Ιθάκη με διακριτά στάδια, τα οποία ο δυνητικός επιχειρηματίας (startupper) οφείλει να βιώσει και να εμπεδώσει.
Ο κύκλος ζωής και οι φάσεις εξέλιξης μιας start up διαφέρουν σημαντικά από τον κύκλο ζωής μιας καθιερωμένης επιχείρησης. Η ώριμη/καθιερωμένη επιχείρηση ασχολείται με την εκτέλεση (execution) του υφιστάμενου επιχειρηματικού της σχεδίου (business plan). Σε αντίθεση η start up αναζητά (search) το κατάλληλο επιχειρηματικό μοντέλο (business model).
Σ’ αυτό το ταξίδι αναζήτησης η start up (ως ομάδα ιδρυτών/founders), για να εξασφαλίσει τα μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας του εγχειρήματός της, θα πρέπει να περάσει από τα παρακάτω στάδια και να διενεργήσει όσα ενδεικτικά περιγράφονται σ’ αυτά. Σχηματικά :
Μια start up εξ ορισμού εμπεριέχει επιχειρηματικούς κινδύνους, οι οποίοι κλιμακώνονται αναλόγως του σταδίου που βρίσκεται.΄Οσο πλησιάζει στο στάδιο ωρίμανσης οι κίνδυνοι γίνονται περισσότερο μετρήσιμοι και διαχειρίσιμοι και συνεπώς αποδεκτοί από μεγαλύτερο αριθμό φορέων χρηματοδότησης.
Οι φορείς χρηματοδότησης, ως διαχειριστές των χρημάτων των μετόχων τους, των καταθετών τους, των επενδυτών τους κ.λ.π. λειτουργούν πολύ προσεκτικά και αξιολογούν πολύ αυστηρά το κάθε αίτημα χρηματοδότησης, ώστε να ελαχιστοποιήσουν ή και να μηδενίσουν την οποιαδήποτε ζημιά προκύψει από κακή έκβαση του εγχειρήματος μιας start up, κυρίως με την λήψη εξασφαλίσεων (εμπράγματες, δηλαδή ενέχυρο ή υποθήκη ακινήτων ή/και ενοχικές όπως προσωπικές εγγυήσεις φερέγγυων προσώπων). Η παροχή εξασφαλίσεων δεν είναι πάντα μέσα στις δυνατότητες μιας start up.
Η εκ των προτέρων επίγνωση των δυνατότητων χρηματοδότησης βοηθά στον ορθό προγραμματισμό, εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο και μειώνει τον κίνδυνο αποτυχίας από έλλειψη ρευστότητας.
Για την ανάγκη αναγνώρισης και «κωδικοποίησης» των κινδύνων μιας start up στην χρηματοδοτική αγορά, χρησιμοποιείται συγκεκριμένη ορολογία, που αντιστοιχεί στα στάδια του κύκλου ζωής της, με κάποιες επικαλύψεις ανά στάδιο, αναλόγως της γεωγραφικής χρηματοδοτικής αγοράς που απευθύνεται η start up.
Το παρακάτω σχεδιάγραμμα συνδυάζει τα στάδια του κύκλου ζωής μιας start up (βλ. ανωτέρω) με τα στάδια του χρηματοδοτικού κύκλου μιας start up:
΄Ετσι οι start ups μπορεί να εμπίπτουν στις εξής κατηγορίες χρηματοδότησης:
Στάδιο προ-σποράς (Pre-seed Stage) :
Οι start ups αυτής της κατηγορίας εστιάζουν στην δημιουργία του Minimum Viable Product (MPV), δοκιμάζουν/ερευνούν τις παραδοχές τους και αναζητούν το product /market fit.
Δεν υπάρχουν πελάτες και τελικό προϊόν, απλώς μια σειρά υπό δοκιμή προϊόντων. Ωστόσο μπορούν να πείσουν για την δυναμικότητα της ιδέας τους και να χρηματοδοτηθούν για την ανάπτυξή της.
Προτεινόμενες χρηματοδοτικές λύσεις:
- Ίδια περιουσιακά στοιχεία/πιστωτικές κάρτες/τεχνικές διαχείρισης ρευστότητας
- FFF : (Family, Friends, Fans/Fools)
- Διερεύνηση για co-founders, partners ή ανθρώπους που μπορούν να βοηθήσουν να στηθεί το προϊόν. Early Business Angels συνήθως ιδρυτές start up που έχουν πουλήσει ή κερδίσει χρήματα
- Δικτύωση και συμμετοχή σε πλατφόρμες reward crowdfunding, μπορεί να δώσουν λύση στο χρηματοδοτικό πρόβλημα
- Μικροπιστώσεις
Στάδιο σποράς (Seed Stage) :
Οι start up αυτής της κατηγορίας έχουν προϊόν , μπορεί αυτό να είναι το ελάχιστο βιώσιμο προϊόν (Minimum Viable Product) και επιβεβαιώνουν παραδοχές ή διορθώνουν τις παραδοχές τους, είναι η διαδικασία Επιβεβαίωσης Πελατών (Customer Validation).
Σ’ αυτό το στάδιο αναζητούνται κεφάλαια για ανάπτυξη ή βελτίωση του προϊόντος (product development), δραστηριότητες αρχικών πωλήσεων & marketing και αποδοχής του προϊόντος από την αγορά (product market fit).
Οι start up πρέπει να έχουν αποφασίσει την στρατηγική τους και να έχουν συγκεντρωμένες πληροφορίες για μια έκθεση δέουσας επιμέλειας (due diligence) με πιθανούς επενδυτές .
Προτεινόμενες χρηματοδοτικές λύσεις:
- Ίδια περιουσιακά στοιχεία/πιστωτικές κάρτες/τεχνικές διαχείρισης ρευστότητας
- FFF : (Family, Friends, Fans/Fools)
- Early Business Angels συνήθως ιδρυτές start up που έχουν πουλήσει ή κερδίσει χρήματα ή pre-seed funds
- Funds που εξειδικεύονται σε Seed rounds
- Μικροπιστώσεις
Κύκλοι χρηματοδότησης Α,Β, Γ… (Series A, B, C….. )
Πρώιμο Στάδιο (Early stage, Series A, B ) (αφορούν στον αναπτυξιακό κύκλο της start up)
Οι start ups αυτής της κατηγορίας επιδεικνύουν συνέπεια στην κλιμάκωση τόσο των πωλήσεων (επαναλαμβανόμενες και αυξανόμενες) όσο και των εσόδων και κατανοούν πλήρως όλα τα μέρη του επιχειρηματικού μοντέλου. Μπορεί να χρειάζονται μερικά κεφάλαια για διόρθωση των αδυναμιών του προϊόντος. Υλοποιούν ενέργειες marketing και επικοινωνίας και επιλέγουν τα αποτελεσματικότερα κανάλια . Είναι σε θέση να αποδείξουν ότι είναι κερδοφόρες. Χρειάζονται κεφάλαια για scale up
Προτεινόμενες χρηματοδοτικές λύσεις:
- Επιχειρηματικά κεφάλαια πρώιμου σταδίου (Early stage venture capital)
- Επιχειρηματικά κεφάλαια (venture capitals)
- Πολύ πιο έμπειρους επενδυτές και ιδιώτες με κεφάλαια
Ώριμο Στάδιο (Later stage, Series B (μέρος), C,…)
Οι start up αυτής της κατηγορίας βρίσκονται στη φάση ανάπτυξης, εδραιώνουν τη θέση τους στην αγορά, ερευνούν την στρατηγική τους επέκταση, προχωρούν σε πλήρη ανάπτυξη εργασιών και λειτουργικών διαδικασιών.
Χρειάζονται κεφάλαια για την ανάπτυξη νέων σειρών προϊόντων, επέκταση στις παγκόσμιες αγορές, αποπληρωμή επενδυτών.
Προτεινόμενες χρηματοδοτικές λύσεις:
- Νέος κύκλος χρηματοδότησης από επιχειρηματικά κεφάλαια (venture capital)
- Τραπεζικά χρηματοδοτικά προϊόντα
- Χρηματιστήριο
5. Πλατφόρμες crowdfunding (ψάξτε στο διαδίκτυο)
www.startupanation.gr:
- nbg.gr/act4greece
- classfund.gr
- efund.gr
- easystarter.com
- greekfund.gr
- groopio.gr
- jumpstartgreece.com
- www.giveandfund.com
- http://www.winnersfund.com/
- oneup.gr
- opencircleproject.gr και άλλα
- Sellaband
- JustGiving
- Prosper
- Kickstarter
- Indiegogo κ.ά.
Μικροπιστώσεις στην Ελλάδα
- Action Finance Initiative (AFI)
- Microstars (Κεντρική Μακεδονία)
- Peoples trust
- IOCC σε συνεργασία με την Αποστολή
- Μερικές Τράπεζες στην Ελλάδα:
- Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας
- Eurobank
- Εθνική
Διάφορες Ενισχύσεις, Χορηγίες, Δωρεές από
- Ιδρύματα όπως Μποδοσάκη, Νιάρχου κ.ά. κυρίως σε μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς
- Προγράμματα βράβευσης επιχειρηματικών σχεδίων στην Ελλάδα και Ευρώπη π.χ. Ελληνικό Βραβείο Επιχειρηματικότητας, Athens Start up Rewards, Aegean Startups, το βραβείο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας , Regiostars (Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής και Αστικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), Chivas Venture, Coca Cola Foundation, Vodafone, ΟΠΑΠ κ.ά.
- ΟΑΕΔ προγράμματα χρηματοδότησης ίδρυσης επιχείρησης
- Σχολές Επιχειρηματικότητας entrepreneurshipschool.com
- Πρόγραμμα του Global Shapers Athens Hub
6. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΠΡΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΕΣΠΑ : www.espa.gr
Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα
Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία: www.antagonistikotita.gr
Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη :www.ymeperaa.gr
Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση: https://empedu.gov.gr/ekpaideysi & https://empedu.gov.gr/apascholisi
Μεταρρύθμιση Δημόσιου Τομέα : www.epdm.gr
Πρόγραμμα "Αγροτική Ανάπτυξη της Ελλάδας": www.agrotikianaptixi.gr
Αλιεία και Θάλασσα: www.alieia.gr
ΠΕΠ Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης : www.eydamth.gr
ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας : www.pepkm.gr
ΠΕΠ Δυτικής Μακεδονίας : www.pepdym.gr
ΠΕΠ Ιονίων Νήσων: www.pepionia.gr
ΠΕΠ Ηπείρου: www.peproe.gr
ΠΕΠ Θεσσαλίας : www.thessalia-espa.gr
ΠΕΠ Στερεάς Ελλάδας : www.stereaellada.gr
ΠΕΠ Αττικής: www.pepattikis.gr
ΠΕΠ Δυτικής Ελλάδας : dytikiellada.gr
ΠΕΠ Πελοποννήσου : www.eydpelop.gr
ΠΕΠ Βορείου Αιγαίου: www.pepba.gr
ΠΕΠ Κρήτης: www.pepkritis.gr
ΠΕΠ Νοτίου Αιγαίου: www.pepna.gr
Αναπτυξιακός Νόμος 4399/2016 : www.ependyseis.gr, www.enterprisegreece.gov.gr
ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ, μέσω ελληνικών Τραπεζών
COSME (μειωμένες εξασφαλίσεις), κεφάλαιο κίνησης /απόκτηση παγίων
EaSI (μόνο ενοχικές εξασφαλίσεις, mentoring), μικροπιστώσεις για κεφάλαιο κίνσηης και απόκτηση παγίων
Αναπτυξιακή Τράπεζα (μειωμένο επιτόκιο) Κεφάλαιο κίνησης/χρηματοδότηση επενδυτικών σχεδίων- Εγγύηση δανείων
Θερμοκοιτίδες
Corallia: https://www.corallia.org
Ενδεικτικά αναφέρονται και οι παρακάτω Θερμοκοιτίδες Επιχειρηματικότητας: ×
Θερμοκοιτίδα Νεοφυών Επιχειρήσεων Θ.Ε.Α. του ΕΒΕΑ ×
Ελληνική Ένωση Νεοφυών Επιχειρήσεων ×
Θερμοκοιτίδες Επιχειρήσεων για το Δήμο Αθηναίων ×
Athens Impact Hub Προώθηση της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας ×
AHEAD Alba Hub for Enterprise and Development ×
Orange Grove ×
Θέρμη ΑΕ ×
Πρόγραμμα Egg (Enter- Grow-Go) της Eurobank ×
Πρόγραμμα Aephoria ×
Θερμοκοιτίδα IQbility ×
Startup Series Metavallon ×
Cosmote start up ×
Incubation for Growth-i4G ×
Industry DIsruptions GAme Changes ID-GC ×
ekinisiLAB του ΣΕΒ